เทศกาลกินผัก (เจี๊ยะฉ่าย/ประเพณีถือศีลกินผัก)

พลังแห่งศรัทธา 2368 จุดเริ่มต้นเทศกาลกินผักภูเก็ต‍

เทศกาลกินผัก (เจี๊ยะฉ่าย) ของจังหวัดภูเก็ต เริ่มต้นขึ้นครั้งแรกเมื่อกว่า 200 ปีก่อน ในปี พ.ศ. 2368 บริเวณพื้นที่ชุมชนกะทู้ (ในทู) โดยเป็นยุครุ่งเรืองของอุตสาหกรรมแร่ดีบุกและทำให้มีผู้คนหลั่งไหลมาจากทั่วสารทิศเพื่อทำมาหากิน

‍

ด้วยภูมิประเทศของย่านกะทู้เป็นป่าทึบ ชุกชุมไปด้วยยุงและไข้ป่ามาลาเรีย ทำให้ผู้คนในชุมชนต่างพากันล้มป่วย รวมถึงคณะงิ้วปั่วฮี่ที่มาจากมณฑลฮกเกี้ยนในเมืองจีนเพื่อทำการแสดงสันทนาการให้กับแรงงานเหมือง 

‍

คณะงิ้วจึงได้เริ่มประกอบพิธีกินผัก ตามที่เคยได้ปฏิบัติต่อกันมาครั้งที่ยังอยู่ที่จีน โดยทำการบวงสรวงเทพเจ้าหยกอ่องส่องเต่ (เง็กเซียนฮ่องเต้) กิ๊วอ่องต่ายเต่ (ราชาธิราชทั้ง 9 องค์) รวมถึงเหล่าเอี๋ย (เทพแห่งคณะงิ้ว) เพื่อขมา ชำระร่างกาย และสะเดาะเคราะห์เพื่อให้พ้นโรคภัย โดยหลังจากนั้นไม่นานโรคภัยไข้เจ็บและโรคระบาดต่างๆ ได้หายไปจนหมดสิ้น

‍

ทำให้ผู้คนในจังหวัดภูเก็ตเกิดแรงศรัทธาและเลื่อมใสในตัวองค์เทพ จึงสืบทอดประเพณีที่งดงามต่างๆ ไว้จนกลายมาเป็นเทศกาลกินผักที่ยิ่งใหญ่ที่สุดในจังหวัดภูเก็ตและจังหวัดข้างเคียง โดยจัดขึ้นทุกปีตั้งแต่ วันขึ้น 1 ค่ำ ถึงวันขึ้น 9 ค่ำ เดือน 9 (ตามปฏิทินจีน) รวม 9 วัน 9 คืน

‍

How to กินผัก

• งดทานเนื้อสัตว์ทุกชนิดและผลิตภัณฑ์ต่างๆจากสัตว์ เช่น นม ไข่ และเนย
• งดทานผักฉุน 5 ชนิด ได้แก่ กระเทียม หัวหอม หลักเกียว ต้นหอม กุยช่าย
• งดทานอาหารรสจัด
• งดดื่มเครื่องดื่มแอลกอฮอล์ทุกชนิด
  

โดยผู้ที่เข้าร่วมประเพณีถือศัลกินผักจะนิยมแต่งกายด้วยชุดสีขาวเพื่อเป็นการแสดงถึงความบริสุทธิ์

‍

9 พิธีกรรมสำคัญห้ามพลาด เทศกาลกินผักภูเก็ต

1. พิธีขึ้นเสาโกเต๊ง (คี่โก่เต๊งเถี่ยวหยี่สี่)

พิธีขึ้นเสาโกเต๊ง เพื่อใช้แขวนชุดตะเกียงน้ำมัน 9 ดวง (เก๊าเต่งอิ๋ว) ซึ่งเป็นตัวแทนของกิ้วอ่องต่ายเต่ หรือ ราชาธิราชทั้ง 9 องค์ และจะยกเสาลงเมื่อเสร็จสิ้นพิธีกินผักครบทั้ง 9 วันเเล้ว

วันเริ่มพิธี: ก่อนเริ่มเทศกาลกินผัก 1 วัน

เวลาเริ่มพิธี: 17.00 น.

‍

2. พิธีอัญเชิญหยกหองส่องเต่ (เฉี้ยหยกหองหยี่สี่) และ พิธีอัญเชิญกิ้วอ่องต่ายเต่ (เฉี้ยกิ้วหองหยี่สี่)

พิธีกรรมอัญเชิญเง็กเซียนฮ่องเต้ หรือ พระอิศวร และกิ้วอ่องต่ายเต่ หรือ ราชาธิราชทั้ง 9 พระองค์ ให้เสด็จลงมาประทับเพื่อเป็นประธานในงานเทศกาลกินผัก โดยทำการพิธีเสี่ยงทาย (โป๊ย) หากออกมาในลักษณะคว่ำ-หงาย (อิ้นโป๊ย) เป็นสัญลักษณ์แสดงว่าพระองค์ได้เสด็จมาแล้ว พร้อมทั้งต้อนรับด้วยการลั่นกลองใหญ่และจุดประทัดจากนั้นจะมีการเติมตะเกียงน้ำมัน 9 ดวง แล้วนำขึ้นสู่ยอดเสาโกเต๊ง โดยห้ามให้ไฟดวงใดดับตลอดทั้งเทศกาล

วันเริ่มพิธี: วัน 1 ค่ำ เดือน 9 (ตามปฏิทินจีน)

เวลาเริ่มพิธี: 23.00 น.

‍

3. พิธีปล่อยทหารและเลี้ยงขุนทหาร (ป้างกู๊น ป้างเอี๋ยหยี่สี่และโค้กู๊นหยี่สี่)

พิธีการปล่อยทหารออกมารักษาการณ์ตลอดเทศกาลกินผัก โดยแบ่งทหารออกเป็น 5 กองเป็นธง 5 สี (หง่อเสกกี๋) ประกอบไปด้วย สีเขียว แดง เหลือง ขาว และดำ นอกจากนี้เหล่าทหารจะต้องวางอาณาเขตบริวเณพื้นที่สำหรับการประกอบพิธีกรรมต่างๆ (ฉ่าเต็กเกี่ยวหยี่สี่) จึงมีการเลี้ยงฉลองเหล่าทหารทั้งหมดนี้ รวมถึงสัตว์ที่เข้าร่วมขบวนกองทัพ เช่น ม้า ด้วยอาหารเจ ผัก ถั่ว และหญ้าต่างๆ

วันเริ่มพิธี: วันที่ 3, 6 และ 9 ของเทศกาลกินผัก

เวลาเริ่มพิธี: 15.00 น.

‍

4. พิธีอัญเชิญผู้ถือบัญชีคนเกิด-คนตาย (เฉี้ยหล่ำเต้าแช้กู๊น-ปักเต้าแช้กู๊นหยี่สี)

พิธีอัญเชิญเทพเจ้าผู้เป็นใหญ่ประจำดาวใต้ (หล่ำเต้าแช้กู๊น) ซึ่งเป็นผู้ถือบัญชีคนเกิดของมวลมนุษย์ และเทพเจ้าประจำดาวเหนือ (ปักเต้าแช้กู๊น) เทพผู้ถือบัญชีคนตายของมวลมนุษย์

วันเริ่มพิธี: วันขึ้น 3 ค่ำ เดือน 9 (ตามปฏิทินจีน)

เวลาเริ่มพิธี: 19.30 น.

‍

5. พิธีขึ้นบันไดมีด (คี่โต้ถุยหยี่สี่) และ พิธีอาบน้ำมัน (จังอิ๋วหยี่สี่)

พิธีขึ้นบันไดที่ทำด้วยใบมีดในแต่ละขั้น เพื่อแสดงความบริสุทธิ์อิทธิฤทธิ์ และ สมาธิจิตขององค์พระ ส่วนพิธีอาบน้ำมันจะเป็นการอาบน้ำมันเดือดในกระทะ และเมื่อเสร็จสิ้นพธีจะมีการแจกจ่ายน้ำมันให้กับประชาชน สามารถนำไปรักษาโรคภัยไข้เจ็บต่างๆได้ตามความเชื่อส่วนบุคคล

วันเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

เวลาเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

‍

6. พิธีแห่พระรอบเมือง (อิ้วเก้งหยี่สี่)

พิธีแห่พระรอบเมืองเพื่อเยี่ยมเยียนและให้พระแก่ประชาชนที่มาเข้าร่วมเทศกาลกินผัห โดยประกอบไปด้วยขบวนต่างๆ เช่น ขบวนธง ขบวนพระ ขบวนมังกร เป็นต้น และประชาชนจะตั้งโต๊ะ เพื่อถวายน้ำชา ผลไม้ และประทัดของพระที่ตนศรัทธาตลอดทั้งขบวน

วันเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

เวลาเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

‍

7. พิธีลุยไฟ (โก้ยโห้ยหยี่สี่)

พิธีลุยไฟ เป็นการแสดงความบริสุทธิ์ใจของผู้เข้าร่วมเทศกาลกินผักและถือเป็นพิธีการสะเดาะห์อย่างหนึ่งเช่นกัน

วันเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

เวลาเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

‍

8. พิธีสะเดาะห์เคราะห์ (โก้ยห่านหยี่สี่)

ผู้เข้าร่วมพิธีจะต้องเดินข้ามหม้อไม้หอมและเดินผ่านสะพานเพื่อเป็นการสะเดาะเคราะห์ โดยมีพระทำพิธีคอยประทับตราให้ (ตะอิ่น)

วันเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

เวลาเริ่มพิธี: ขึ้นอยู่กับกำหนดการของแต่ละศาลเจ้า (อ๊าม)

‍

9. พิธีส่งเสด็จหยกหองส่องเต่ (ส่างหยกหองหยี่สี่) และ พิธีส่งเสด็จกิ้วอ่องต่ายเต่ (ส่างกิ้วหองหยี่สี่)

พิธีกรรมส่งเสด็จเง็กเซียนฮ่องเต้ หรือ พระอิศวร และกิ้วอ่องต่ายเต่ หรือ ราชาธิราชทั้ง 9 พระองค์ กลับสู่สวรรค์ โดยการลดตะเกียงน้ำมันลงเหลือเพียงครึ่งเสาโกเต๊ง ฝ่ายพิธีกรรมจะทำพิธีส่งเสด็จและทุกคนในศาลเจ้าจะทำพิธีสวดมนต์ (ส่งเก๊ง) และตั้งจิตอธิษฐานขอพรเป็นครั้งสุดท้ายของเทศกาลกินผัก

วันเริ่มพิธี: วัน 9 ค่ำ เดือน 9 (ตามปฏิทินจีน)

เวลาเริ่มพิธี: 23.00 น.

‍

องค์เทพสำคัญของเทศกาลกินผัก

สามารถต่อเพิ่มเติมได้ ที่นี่